Szopka bożonarodzeniowa jest najbardziej znanym symbolem wigilijnym, bez którego nie może odbyć się żadna domowa wieczerza, wspólne kolędowanie ani nocne czuwanie w kościele. Jest to konstrukcja przedstawiająca stajnię betlejemską (czasami prezentowana jest ona również jako grota bądź jaskinia), a więc miejsce, w którym narodził się Jezus Chrystus (wedle wiary chrześcijańskiej). Może posiadać różne rozmiary – czasami wykonuje się ją z delikatnego tworzywa (takiego jak tektura, gips, drewno, modelina, porcelana itd.) i wówczas przypomina ona miniaturkę oryginalnej zabudowy (taka najbardziej nadaje się na to, by umieścić ją pod choinką lub też na parapecie, na stole wigilijnym etc.), zdarza się jednak, że szopki bożonarodzeniowe – szczególnie te, które znajdują się w kościołach, na ołtarzach – na centralnym miejscu lub nieco z boku – są bardzo misterne, olbrzymie i robią wrażenie swoją wielkością. Nic dziwnego więc, że nad przygotowaniem takich dekoracji pracuje nierzadko kilkanaście osób i że wymaga to włożenia dużego wysiłku, by nadać całości niepowtarzalny charakter.
Jakie elementy składają się na taką bożonarodzeniową szopkę? Otóż, konstrukcja przedstawia stajenkę – z dużą ilością siana, którym wyściełane jest jej wnętrze, powtykane pomiędzy drewniane belki. Pośrodku koniecznie musi zostać umieszczony żłóbek, a na nim figura uosabiająca maleńkie Dzieciątko Jezus. Obok znajdują się dwie bardzo ważne postaci: Maryja, Matka Boża oraz Józef, jej mąż, opiekun Jezusa. Nie brakuje także pasterzy, którzy przybyli zobaczyć niemowlę oraz Trzej Królowie – i choć wedle tradycji chrześcijańskiej przybyli oni dużo później niż pasterze, w szopkach bożonarodzeniowych ukazuje się ich wszystkich razem jako symbol jedności z nowonarodzonym Zbawicielem. Oczywiście stałym elementem są także zwierzęta, takie jak owieczki oraz bydło, a także anioły oraz Gwiazda Betlejemska, która wskazać miała drogę owym królom, którzy przybyli zobaczyć Dziecię.
Szopki bożonarodzeniowe są nie tylko symbolem o charakterze religijnym, ale stały się również przedmiotem handlu – w sklepach można znaleźć ich coraz więcej, w przeróżnych cenach, bowiem wykonane są one z wielu materiałów oraz posiadają odmienne rozmiary. I o ile obecnie nikt nie widzi w tym nic nadzwyczajnego, ażeby taką szopkę zakupić, o tyle kiedyś dużo większą frajdę rodziny (szczególnie te, w których były dzieci) odczuwały wtedy, gdy mogły wykonać ją same z dostępnych sobie materiałów, takich jak: patyczki, sianko, modelina lub plastelina, drewienko itd. Jeszcze ok. 10-20 lat temu popularne było projektowanie stajenek betlejemskich w szkołach podczas lekcji plastyki bądź techniki, a później organizowanie przez nauczycieli specjalnych wystaw prezentujących najbardziej starannie zrobione przez uczniów makiety. Obecnie nie praktykuje się raczej takich form zajęć, szopki zazwyczaj po prostu są kupowane przez rodziców i przechowywane w kartonach, by te same mogły służyć przez następne lata.
Bardzo ciekawą formą prezentacji bożonarodzeniowych szopek są tzw. żywe szopki, które charakteryzują się zastępowaniem figur organizmami żywymi – czyli np. prawdziwymi zwierzętami czy osobami odgrywającymi rolę różnych postaci obecnych w stajence betlejemskiej. Za prekursora tego pomysłu uważa się św. Franciszka, który wcielił go w życie po raz pierwszy już w 1223 roku. Aktualnie żywe szopki możemy napotkać również w Polsce (np. w Krakowie).